De vier Winterswijkse windkorenmolens en de twee Winterswijkse waterradmolens zijn allen Rijksmonumenten.
Het betreft Molen Bataaf, Venemansmolen, Sevink Mölle en de Meenkmolen.
Hieronder wat algemene informatie over de bovenstaande wind- en watermolens.
De Meenkmolen is gebouwd in 1851 door de Winterswijkse molenbouwer Maas in opdracht van Roelof Tenkink, een scholtenboer die op Meenk woonde, waar de molen naar vernoemd is. Bij het 100-jarig bestaan van de molen is J.H. Woordes eigenaar van de molen. De molen is nog steeds in handen van de familie Woordes.In 1985 wordt begonnen met het herstel van de molen. Mede dankzij de inzet van de Stichting Vrienden van de Winterswijkse molens is het genodigde geld bijeengebracht zodat met de restauratie kon worden begonnen. Begin 1989 is de restauratie voltooid. De Meenkmolen is de eerste windmolen in Winterswijk de geheel gerestaureerd werd.
Soort molen:
De Meenkmolen is een achtkante beltmolen, geheel met schaliën gedekt. De functie van de molen is het malen van graan. Interessant is het uitgebreide gaande werk. De molen heeft een stutvang met vangtrommel.
De Venemansmolen, genoemd naar de familie Venemans is al vanaf 1827 in bezit van deze molenaarsfamilie, die de molen vijf generaties lang, tot 1922, in bedrijf hield. In 1991 is de Venemansmolen aangewezen als rijksmonument.
De Venemansmolen is een uniek molencomplex waar meer te zien is dan alleen een molen. U kunt de dieselmaalderij in werking zien aangedreven door een Ruston-dieselmotor uit 1935.
De uitgebreide expositie vertelt u in woord en beeld over de geschiedenis van de molen, de molenaarsfamilie, het molenaarsvak en het verval en de wederopbouw van het complex.
Soort molen:
De huidige Venemansmolen is een achtkante stellingmolen, waar op vrijwillige basis gemalen wordt. De molen komt oorspronkelijk uit de Zaan.
De Sevink Mölle werd in 1866 gebouwd in opdracht van vijf boeren, namelijk te Strake, te Voortwis, Smalbraak, Dunnewold en Seevink. De molen werd op de grond van Seevink gebouwd en daarom werd de Sevink Mölle genoemd, hoewel de eigenlijke naam ‘De Zorg’ is. De Sevink Mölle is een ronde beltkorenmolen.
In augustus 1992 werd de molen erkend als Rijksmonument. De Sevink Mölle kreeg steun van monumentenzorg, provincie Gelderland , de gemeente Winterswijk en diverse fondsen. In april 1999 werd door Stichting De Sevink Molen gestart met de restauratie. Deze werd in juni 2001 afgerond. De heropening van de weer volledig maalvaardige molen werd op 30 juni 2001 verricht door vice-premier mevrow Annemarie Jorritsma.
Soort molen:
De molen is een rondstenen beltmolen met een Oudhollands wieksysteem.
Molen Bataaf is een korenmolen die in 1801 aan de Bataafseweg 20 in Winterswijk werd gebouwd en die tot 1958 in werking was voor het malen van graan. De molen heeft de naam te danken aan de Bataafse Republiek. De molen werd opgericht door de Hervormde Kerk, om met de opbrengst ervan de predikanten te kunnen betalen. De Bataaf werd vanaf 1854 bemalen door de familie te Lintum.
In 1964 werden de wieken van de molen gehaald en werd het gaande werk verwijderd. Vervolgens werd de molen als opslagplaats gebruikt. De molen stond ingebouwd door silo’s van het nu gesloten familie veevoederbedrijf te Lintum. De kap werd gekruid met een kruiwerk met ijzeren rollen in houten rollenwagens.
In de molenbelt onder de molen is inmiddels een ruimte ingericht met o.a. een expositie over de Scholtenboeren in Winterswijk.
Soort molen: De molen is een beltmolen met een houten achtkant gedekt met eiken planken, die op hun beurt bedekt waren met dakleer. De verdekkerde wieken waren voorzien met Ten Have-kleppen. De molen had twee koppels maalstenen.
Berenschot’s Watermolen stamt uit 1682.
Tot 1960 is de watermolen in bedrijf geweest als veevoer maalderij. Een grote overstroming van de Slinge vernielde op 5 december 1960 het waterrad. De watermolen werd al niet veel meer gebruikt omdat het al was overgegaan tot aanschaf van een hamermolen. Een hamermolen (elektronisch aangedreven) kan per uur meer graan en andere grondstoffen vermalen dan een koppel molenstenen.
In 1987 is de productie stopgezet.
Den Helder of Plekenpolsemolen is een voormalige dubbele onderslag koren- en olie watermolen aan de Boven-Slinge ten zuiden van Winterswijk in de Gelderse Achterhoek vlak bij buurtschap het Woold. Het is een rijksmonument.
De vroegst bekende vermelding van de molen stamt uit 1303 toen de molen een onderdeel was van havezate Plekenpol. Eind 19e eeuw is de molen in het bezit van Jan Helder waarnaar de molen ook werd vernoemd Den Helder. In 1922 werd de molen middels een veiling verkocht aan Derk Jan Berenschot, eigenaar van Berenschot’s Watermolen. In 1910 koopt de gemeente Winterswijk het complex, en richt er een zwembad in. Deze functie verloor het na de opening van het strandbad in 1933. Na de Tweede Wereldoorlog wordt er respectievelijk een ijssalon en later een restaurant in gevestigd. Voor zover bekend had de molen in 1980 nog een rad. In 2016 is de restauratie afgerond en is de watermolen weer werkzaam, zij het voor opwekking van elektriciteit. De gebouwen zijn sindsdien in gebruik als woning.